Klimaatverandering in onze tuin
April 2020, de temperatuur is 3°C boven het gemiddelde, de maandelijkse neerslag is slechts 40% van de normale waarde en we noteren de laagste gemiddelde luchtvochtigheid ooit voor de maand april. En mei 2020… werd nog droger, ja zelfs record-droog. Het was het begin van alweer een warme en droge zomer. Een patroon dat we de laatste jaren steeds vaker zien terugkomen. Sommigen kunnen dit warme weertje best smaken, maar het heeft een zeer grote impact op onze gezondheid en op sommige economische sectoren waaronder de landbouw.
Aantal jaarlijkse hittegolven in België (Ukkel) : absolute waarden en trendlijn. Merk op dat er de laatste 6 jaren minstens 1 hittegolf per jaar was, een frequentie die nooit eerder werd waargenomen. - Bron: KMI
5000 meetpunten
Om dit in detail te onderzoeken en de bewustwording aan te wakkeren lanceerden Universiteit Antwerpen en De Standaard, in samenwerking met verschillende partners waaronder VITO, een nieuw grootschalig burgeronderzoek ‘CurieuzeNeuzenIn De Tuin’. Met de hulp van innovatieve technologie brengen we op 5.000 meetpunten een half jaar lang de hitte en droogte in kaart. En daar zouden we ook graag jouw tuin bij hebben. Op elk meetpunt meet een slimme sensor de temperatuur en het vochtgehalte van de bodem. De metingen starten begin april en lopen door tot begin oktober.
De slimme sensor of 'gazondolk' die elke 15 minuten de temperatuur op drie punten alsook het vochtgehalte van de bodem meet op 5000 meetpunten verspreid over Vlaanderen.
De resultaten zullen aantonen in welke mate de inrichting van de tuin, gaande van kleine stadstuintjes tot grote plattelandstuinen, invloed heeft op het microklimaat. Immers, kleine landschapselementen zoals bomen, waterpartijen, verharde oppervlakken of hagen kunnen een belangrijke invloed hebben op het lokale klimaat, en dus ook op het welzijn en de gezondheid van onze burgers. Daarnaast zijn tuinen ook cruciaal voor het absorberen van regenwater en voor koolstofopslag.
Elke deelnemer krijgt een klein weerstation, een slimme sensor. Deze zogenaamde ‘gazondolk’ meet elke 15 minuten de temperatuur op drie punten alsook het vochtgehalte van de bodem. De metingen starten begin april 2021 nadat alle deelnemers een bodemstaal genomen heeft om het effect van het bodemtype mee te nemen in de analyses. De sensoren zijn verbonden met het Internet-Of-Things en zenden dagelijks data door naar de Universiteit Antwerpen. Zo kan elke deelnemers via een gepersonaliseerd dashboard de metingen van zijn/haar sensor opvolgen. De wetenschappelijke resultaten zullen in 2022 worden gepubliceerd.
Van onze tuinen tot in aardappelvelden
Niet enkel onze tuinen hebben te lijden onder droogte en hitte, ook onze landbouw is gevoelig voor extreme weersomstandigheden. De teelt van zowat alle landbouwgewassen is sterk afhankelijk van watervoorziening, en toenemende droogte brengt deze meer en meer in het gedrang. Curieuzeneuzen in de Tuin zal daarom ook 500 sensoren plaatsen in Vlaamse aardappelvelden. Waarom onze patatjes? Deze traditionele Belgische teelt is bijzonder geschikt voor de meeste Vlaamse bodems en ons gematigd klimaat. Dankzij professionele kennis van de hele waardeketen en constante innovatie leveren onze boeren aardappelen van top kwaliteit. Maar de teelt staat onder druk!
Aardappelen gedijen liefst bij een luchttemperatuur van 20-25°C en een bodemtemperatuur van 15-20°C. Daarbij houden ze van een vochtige bodem, zonder dat deze overdreven nat is. Hitte, droogte, maar ook overvloedige regen kunnen leiden tot ziekten en verlies aan kwaliteit & kwantiteit, zoals de sector de laatste jaren kon ervaren.
Van burgeronderoek tot remote sensing
Het burgeronderzoek zorgt voor een unieke set aan velddata, maar deze moeten gecombineerd worden met satelliet data om het ruimtelijk overzicht te verkrijgen. Satelliet data maken het mogelijk om de gezondheidstoestand van de gewassen op de velden continu te monitoren en in te grijpen waar nodig. Hiertoe ontwikkelden we enkele jaren geleden WatchITgrow, het online informatieplatform dat landbouwers in de Benelux en Noord-Fankrijk bijstaat om hun akkerbouwgewassen vlot en efficiënt op te volgen. WatchITgrow gebruikt verschillende databronnen waaronder satellietbeelden, weersgegevens, bodemdata, IoT en gebruikersdata om informatie te kunnen genereren over onder andere de groei en gezondheid van de gewassen. Dankzij deze informatie kan de teler tijdig ingrijpen of bijsturen waar nodig en zijn oogsten duurzaam verbeteren.
De 500 slimme sensoren in de aardappelvelden worden nu ook gekoppeld aan het WatchITgrow platform. Hierdoor kunnen we heel wat data combineren en de toestand van de aardappelvelden op de voet volgen. Binnen dit landbouwexperiment van ‘CurieuzeNeuzen in de Tuin’ zijn we vooral geïnteresseerd in de ruimtelijke verschillen. Welke aardappelvelden hebben het meest last van droogte en hitte? En wat is de verklaring daarvoor? Zo verkrijgen we belangrijke informatie om de aardappelteelt beter aan te passen aan een warmere en drogere toekomst.
CurieuzeNeuzen in de Tuin is een initiatief van de Universiteit Antwerpen en De Standaard, in nauwe samenwerking met Rabobank, Orange, Vito, VMM, Departement Enonomie, Wetenschap en Innovatie, Departement Omgeving, Bio-Planet, DPD en Aquafin.
------------------
Lees meer over de impact van extreme weersomstandigheden op de landbouw in onze blog 'Weather impacts on agriculture' of deze wetenschappelijke publicatie 'Weather related risks in Belgian arable agriculture'.
